NAJDAWNIEJSZE I DAWNE DZIEJE LUTOMIERSKA
Wystawa ze zbiorów muzeum archeologicznego i etnograficznego w Łodzi
Lutomiersk należy do najstarszych miejscowości w Polsce środkowej, co poświadczają źródła wykopaliskowe i pisane. W poznaniu jego najdawniejszych dziejów znaczący udział ma Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, które od ponad pół wieku otacza ten teren opieką konserwatorską.
Powstanie i rozwój Lutomiersk zawdzięcza wyjątkowo korzystnemu powożeniu nad Nerem, czego najlepiej dowodzą liczne i bogate ślady osadnictwa pradziejowego. Choć datowane najstarsze przedmioty pochodzą z młodszej epoki kamienia (ślady osadnictwa kultury pucharów lejkowatych z Woli Puczniewskiej oraz dwa kamienne topory bojowe kultury ceramiki sznurowej, odkryte w Lutomiersku, z przedziału lat ok. 3000-2000 p.n.e.), to warunki dla pojawienia się tu człowieka istniały już od schyłku starszej epoki kamienia, czyli od ok. 10 000 lat temu.
Tempo rozwoju osadnictwa w okolicach Lutomierska uległo wyraźnemu przyspieszeniu w epoce brązu i początkach epoki żelaza (ok. 1500-500 lat p.n.e.), kiedy trwale osiadłe społeczeństwa kultur trzcinieckiej i łużyckiej, rozwinęły na szeroką skalę gospodarkę hodowlano-rolniczą. Ich pozostałością są m.in. duże cmentarzyska ciałopalne w Lutomiersku-Wrzącej oraz Zalewie II. Do upadku kultury łużyckiej, jak przypuszczają badacze osady z późnej epoki brązu i okresu halsztackiego w Lutomiersku, mogły przyczynić się grupy stepowych koczowników scytyjskich, którzy około 500 r. p.n.e. spalili doszczętnie tutejsze drewniane domostwa.
Osadnictwo jednak nie zamarło, gdyż w tym czasie napłynęła do doliny Neru z północy ludność kultury pomorskiej, z którą wiążą się cmentarzyska ciałopalne w Zdziechowie Starym i Kazimierzu nad Nerem. Do wyjątkowych odkryć należy zbadany przez MAiE w Lodzi w 2002 г. wielopopielnicowy grób skrzynkowy z Ignacewa (pogranicze gmin Lutomierska i Konstantynowa), datowany na wczesny okres lateński ( ok. 500-400 lat p.n.e.), który jest jednym z największych tego typu w Polsce. Terenu dzisiejszej gminy nie ominęły wpływy cywilizacji lateńskiej (celtyckiej) i rzymskiej, gdyż tedy wiodła odnoga szlaku bursztynowego, co potwierdzają znaleziska monet rzymskich i uzbrojenie w grobach wojowników.
Osadnictwo z tego okresu, należące do kultury przeworskiej (lata ok. 200 p.n.e. 500 n.e.), znane jest z cmentarzysk ciałopalnych w Trupiance, Zalewie, Puczniewie i Czołczynie, a także osady w Lutomiersku-Koziówkach.
Odkrycia prof. K. Jażdżewskiego w latach 1949 – 50, w Lutomiersku, stawiają je w rzędzie najważniejszych w Polsce. Wyniki badan cmentarzyska szkieletowo-ciałopalnego z X-XI w. wskazują, że pełnił rolę ważnego punktu militarnego w państwie wczesnopiastowskim. Pojawienie się w tym czasie wielu osad wczesno – średniowiecznych, przyczyniło się do lokacji Lutomierska już w 1274 r.
Prywatne od początku XIV w. miasto przeżywało odtąd szybki rozwój. Widoczne jest to w zachowanych źródłach historycznych i w wynikach ostatnich badan archeologicznych na stanowiskach średniowiecznych i nowożytnych, (np. Lutomiersku-Koziówkach i przy ul. Kątnej, gdzie odkryto miejsce najstarszych dworów właścicieli miasta). W I połowie XVI w. grunta miejskie graniczyły z Mirosławicami, Bechcicami, Mikołajewicami i Zdziechowem, co świadczy o wielkości i pozycji Lutomierska.
Tę wysoką rangę Lutomiersk zachowuje do dziś i warto, mimo coraz większego rozwoju urbanizacyjnego wielkiej Łodzi, ażeby jego rola historyczna przetrwała w przyszłości.
Tej świadomości ma również służyć prezentowana wystawa pt. „Najdawniejsze i dawne dzieje Lutomierska”, która po raz pierwszy pokazuje bogate dzieje jednej z wielu polskich Małych Ojczyzn.
Organizatorzy dziękują za pomoc w przygotowaniu wystawy
księdzu Zbigniewowi Malinowskiemu
dyrektorowi Salezjańskiej Ogólnokształcącej Szkoły Muzycznej
im. Ks. Antoniego Chlondowskiego w Lutomiersku
oraz księdzu kanonikowi Jerzemu Spychale z Konstantynowa,
dyrektorowi Muzeum Archidiecezjalnego w Lodzi.
Wystawę przygotowali pracownicy MAiE w Łodzi.
Tekst folderu: doc. dr hab. Ryszard Grygiel – dyrektor Muzeum | Skład komputerowy folderu: mgr Ewa Kurylak | Scenariusz i projekt plastyczny wystawy: mgr Błażej Muzolf, doc. dr hab. R. Grygiel | Fotografie: Władysław Pohorecki | Pomoc przy realizacji wystawy: mgr Waldemar Stasiak, Tadeusz Korbeń i Jerzy Kozanowski | Wystawę finansowali: Urząd Gminy w Lutomiersku oraz MAiEL.
